اصل خدامحوری در اخلاق سیاسی
یکی از اصول بنیادین در اخلاق سیاسی ، خدامحورى است. براى رسیدن انسان به کمال ، نظام تشریع و قانونگذارى متناسب با تکوین و آفرینش وضع شده ، مسیر و برنامه زندگى انسان ، پیش از تولد تا بعد از مرگ به طور کامل و دقیق مشخص شده است و انسان مکلف شده که براى رسیدن به هدف خلقت، تنها در چارچوب همین مسیر و برنامهحرکت نماید ؛ یعنى فقط از احکام و دستورات الهى اطاعت کند؛ زیرا اطاعت و حرکت در مسیر دیگر جز انحراف انسان و سقوط از انسانیت نتیجهاى در برنخواهد داشت[1]؛ به همین دلیل،خداوند به پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم دستور مىدهد از وحى الهى پیروى کند و از آراى دیگران روى برتابد : « و در میان آنها (اهل کتاب) طبق آنچه خداوند نازل کرده، داورى کن! و از هوسهاى آنان پیروى مکن[2]» .
در آیات دیگر، خداوند کسانى را که بر خلاف آنچه از جانب وحى نازل شده است حکم مىکنند، کافر و فاسق و ظالم مىخواند[3]. در آیات دیگرى خداوند متعال اشاره فرموده که مردم باید اختلافات خویش را با رجوع به کتاب و احکام الهى حل و فصل کنند[4].توحید و خدامحورى، محور اصلى همه اندیشههای اسلام است. هدف اصلى همه پیامبران الهى توحید است. راز نخست، در تکوین آفرینش و تشریع قوانین الهى عبودیت خداست. از نگاه اسلام، توحید زیر بناى همه چیز است. توحید تنها یک طرز تفکر نیست که روشى براى زندگى کردن هم هست . توحید و خدامحوری آنقدر اهمیت دارد که خداوند به پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم امر می کند که : «بگو: نماز من و قربانى من و زندگى من و مرگ من براى خدا آن پروردگار جهانیان است او را شریکى نیست. به من چنین امر شده است، و من از نخستین مسلمانانم[5]» .
توحید به معناى واقعىاش در زمان پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم جریان داشت. در آن روزگار، توحید استخوان بندى نظام موجود و محور همه روابط اجتماعى،اقتصادى و سیاسى به شمار مىرفت . چنین بود که جامعه اسلامى رو به پیشرفت داشت. متأسفانه در عصرهای بعد، توحید به یک مسئله کلامى صرف با ریزهکارىهاى فراوان تبدیل شد و از صحنه عملى جامعه، جز در مواقعى اندک کنار رفت و چنین بود که انحطاط جوامع اسلامى آغاز شد[6]. اگرجامعه اسلامی خواهان بازگشت به عزت زمان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم است باید اصل و اساس همه کاریهای خود را خدا قرار دهد که فقط در این صورت است که میتواند به هدف خود دست یابد . این است که خدای متعال در قرآن میفرماید : « و هر کس که از یاد من اعراض کند ، زندگیش تنگ شود و در روز قیامت نابینا محشورش سازیم[7]».
کسی که در وادی اداره جامعه و مسائل سیاسی قدم می‌گذارد و می‌خواهد به مردم خدمت کند، باید در هر شرایطی خدا باور و خدامحور باشد؛ چون قدرت و ریاست به طور طبیعی، غرورآفرین است از این‌رو، سیاستمداران بیش از دیگران در معرض لغزش و سقوط قرار دارند. یاد خدا است که همواره انسان را در این لغزشگاه‌ها و خطرات حفظ می‌‌کند.حضرت علی علیه السلام بدین دلیل، در نامه خود به مالک اشتر فرمان می‌‌دهند:
«به او فرمان مىدهد که: خدا را با دل و دست و زبان یارى کند، زیرا خداوند پیروزى کسى را تضمین کند که او را یارى دهد، و بزرگ دارد آن کس را که او را بزرگ شمارد[8]» .
خدامحوری آثار متعددی همچون آرامش دهنده روح و روان و پشتوانه فضایل اخلاقی است و از نظر اجتماعی،ضامن اجرای قانون ، عدالت و حفظ حقوق افراد در برابر یکدیگر است [9]و از طرف دیگر موجب اخلاص در عمل، دوری از گناه و قرب الی الله میشود که هر یک به لحاظ تربیتی بسیار مهم است؛ زیرا هدف عالی در تربیت اسلامی رسیدن به مقام قرب الهی می‌باشد و باید تمام فعالیت‌های مربیان در این زمینه صورت گیرد. بدین روی، سیاستمداران نظام اسلامی باید به گونه‌ای تربیت شوند که ویژگی خداباوری در قلب و روح آنان رسوخ کند تا تمام کارها و اعمالشان براساس خدامحوری انجام گیرد[10].
1- مهدی ، نظر پور ،آشنایی با نظام جمهوری اسلامی ایران ، انتشارات زمزم هدایت ، قم ، 1387 ، ص 117 .
[2] - وَ انِ احْکُمْ بَیْنَهُمْ بِما انزَلَ اللَّهُ وَ لا تَتَّبِع اهوائَهُمْ - سوره مائده 5 ، آیه 49 .
[3] - مائده 5، آیات 44، 45 و 47 .
[4] - بقره 2، آیه 213.
[5] - قُلْ إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ لا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ – سوره انعام 6 ، آیه 162 – 163 .
[6] - اسلام و روابط بینالمللى، ص 44 .
[7] - وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمى- سوره طه 50 ، آیه 124 .
[8] - أَمَرَه ...أَنْ یَنْصُرَ اللَّهَ سُبْحَانَهُ [بِیَدِهِ وَ قَلْبِهِ بِقَلْبِهِ وَ یَدِهِ وَ لِسَانِهِ فَإِنَّهُ جَلَّ اسْمُهُ قَدْ تَکَفَّلَ بِنَصْرِ مَنْ نَصَرَهُ وَ إِعْزَازِ مَنْ أَعَزَّهُ - نهج البلاغه ، عهدنامه مالک اشتر .
[9] - محمد باقر ، شریعتی سبزواری ، توحید در نگاه عقل و دین ، انتشارات بوستان کتاب ، قم ، 1390، ص 42 .
[10] - لطفعلى ، لطیفى پاکده ، تحلیل انقلاب اسلامى، انتشارات زمزم ، ص 66 .
- ۰۳/۰۱/۰۹